رحیم فرج اللهی۱، غلامحسین شریفی ولدانی ۲

1-         اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات فارسی

2-         اصفهان، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه زبان و ادبیات فارسی

چکیده:  

حضرت علی(ع)، امام اول شیعیان، به عنوان یکی از پهلوانان شکست‌ناپذیر تاریخ صدر اسلام، همواره مورد توجه قصه‌سرایان و داستان‌پردازان دینی بوده و روایت‌های داستانی بسیاری بر محور پهلوانی‌های ایشان ساخته و پرداخته شده است. برخی از این داستان‌ها جدا از پردازش داستانی و غیرتاریخی خود، در واقعیت‌های تاریخی ریشه دارند (فتح خیبر، غزوۀ خندق و... )؛ اما شماری از آن‌ها نیز بیشتر ساختۀ ذهن قصه‌گویان‌اند. هرچند می‌توان زمینه‌ای دور و کم‌رنگ از تاریخ برای آن‌ها یافت. در این جستار به بررسی روایت‌ها و شواهد و زمینۀ تاریخی یکی از این داستان‌ها به نام داستان «بئر ذات‌العَلَم» – از سدۀ دوم تا سیزدهم هجری - خواهیم پرداخت. در بخش نخست، شواهد و روایت‌های این داستان را به ترتیب تاریخی به‌دست می‌دهیم و سپس با مقایسۀ عناصر داستان با متون تاریخی، به هستۀ تاریخی آن خواهیم رسید و در پایان، سیر تاریخی «بئر ذات‌العَلَم» را به‌عنوان یک نام جغرافیایی بررسی خواهیم کرد.

واژه‌های کلیدی: حضرت علی (ع)، خرائطی، ابن شهرآشوب، بئر ذات العلم، حدیبیه